Prostaatkanker vroeg opsporen

Op Europees niveau is er momenteel nog geen aanbeveling tot het invoeren van prostaatkankerscreening, maar dat ligt wel ter discussie op tafel. Volgens de huidige stand van het wetenschappelijk onderzoek is dat evenwel niet aanbevolen. De voordelen van een systematische opsporing met een PSA-test wegen immers niet op tegen de nadelen. De overheid organiseert wel bevolkingsonderzoeken voor de vroegtijdige opsporing van borstkanker, baarmoederhalskanker en dikkedarmkanker.

Door middel van een PSA-test kan prostaatkanker vroegtijdig worden opgespoord. Maar omdat prostaatkanker traag evolueert, wordt bij heel wat mannen prostaatkanker vastgesteld zonder dat de ziekte hen ooit enige klacht zou bezorgen, laat staan fataal zou worden. 

We kunnen op dit moment niet goed voorspellen of iemand baat zal hebben bij een vroegtijdige opsporing van prostaatkanker of niet. Naar schatting vier op de tien gedetecteerde prostaatkankers zouden nooit problemen opgeleverd hebben indien ze niet werden ontdekt. Die overdiagnose leidt tot onnodige behandelingen, zogenoemde overbehandeling, met mogelijke nevenwerkingen als impotentie, incontinentie en darmklachten tot gevolg.

Onderstaande cijfers en grafiek kunnen je helpen om te beslissen of je wel of niet geregeld een PSA-test laat uitvoeren.

Op 1000 mannen die zich geregeld laten screenen:

• wordt bij 88 mannen prostaatkanker ontdekt en worden ze ervoor behandeld
• sterven 6 mannen aan prostaatkanker

Op 1000 mannen die zich niet laten screenen

• wordt bij  63 mannen prostaatkanker ontdekt en worden ze ervoor behandeld
• sterven 8 mannen aan prostaatkanker

Dat betekent

• dat er 2 mannen op 1000 minder sterven door screening.
  Hoe vroeger de prostaatkanker ontdekt wordt, hoe minder zwaar de behandeling en hoe groter de overlevingskans.
• dat er 25 mannen door screening behandeld of opgevolgd worden voor een prostaatkanker die nooit last zou hebben veroorzaakt.
  Zij worden onnodig behandeld. Dit heet overdiagnose en overbehandeling en is een nadeel van vroegopsporing.

Er wordt gezocht naar manieren om de overdiagnose en overbehandeling van prostaatkanker te verminderen, zodat prostaatkankerscreening efficiënter wordt. Zo wordt bijvoorbeeld meer en meer gebruik gemaakt van een MRI als onderzoek na een afwijkende PSA-test, in plaats van een biopsie. Hierdoor kan er een beter onderscheid gemaakt worden tussen prostaatkankers die snel evolueren en dus behandeling nodig hebben en prostaatkankers waar geen behandeling voor nodig is. Zo wordt bij heel wat mannen met laag risico een behandeling uitgesteld en worden die actief opgevolgd, wat het risico op overbehandeling moet verminderen.

Die nieuwe evoluties zullen in de toekomst uitwijzen of de voordelen van prostaatkankerscreening op bevolkingsniveau opwegen tegenover de nadelen, en dan kan nagedacht worden om al dan niet een bevolkingsonderzoek op te zetten.  

Door de behandeling voor prostaatkanker kun je bijwerkingen krijgen. Ook de cijfers over de bijwerkingen hieronder kunnen je helpen om te beslissen of je wel of niet geregeld een PSA-test laat uitvoeren. De cijfers gaan enkel over chirurgie, radiotherapie en actieve opvolging. Hormoontherapie werd niet opgenomen in de cijfers.

Negen op de tien behandelde mannen hebben in de opeenvolgende jaren na de behandeling last van bijwerkingen

• Impotentie (erectiestoornissen): vijf van die negen mannen hebben vooral last van impotentie na behandeling
• Incontinentie (ongewild urineverlies): twee op de negen hebben vooral last van incontinentie na behandeling
• Darmklachten: één op de negen heeft vooral darmklachten
• Ongemak en ongerustheid: één op de negen ervaart vooral ongemak en ongerustheid

Het kan ook voorkomen dat behandelde mannen last hebben van meerdere bijwerkingen tegelijk.

Wat de beste keuze is voor jou hangt af van hoe belangrijk je die voor- en nadelen van prostaatkankerscreening vindt. Daarom raadt Kom op tegen Kanker aan om deze informatie goed te lezen en de voor- en nadelen goed af te wegen. Wij raden verder ook aan om dit met je arts te bespreken.