Niets hoort meer bij het leven dan de dood. Waarom haar dan wegduwen?

Evi Hanssen nam afscheid van haar moeder

Uit Leven • Editie 99 • Juli 2023

Nadat Arlette Jacobs te horen kreeg dat ze niet meer zou genezen van borstkanker, voerde ze met haar dochter Evi Hanssen (44) gesprekken over leven, afscheid nemen en sterven. Ze deden dat in de podcast De afscheidstournee van mijn moeder zodat iedereen kon meeluisteren. ‘We wilden tonen dat je door bewust afscheid te nemen nog waardevolle momenten kunt creëren.’

Auteur: Liesbet De Vuyst • Fotograaf: Dieter Bacquaert en Dirk Alexander

Stel je vraag over kanker

Contacteer de Kankerlijn

Bel 0800 35 445

Nu niet beschikbaar

Ma-vrij 9-12u en 13-17u

Stuur een e-mail

Antwoord binnen de drie dagen

Chat met de Kankerlijn

Nu offline Beschikbaar op 22/04/2024 om 09:00

Ma 9-12u
Woe 14-17u en 19:30-22:30u

Bekijk alle contactmogelijkheden

‘Als ik vroeger zelf over de dood nadacht, wou ik het liefste in mijn slaap sterven. Onverwacht, zonder het te weten. Maar nu ik heb gezien hoe bewust mijn moeder afscheid van het leven heeft genomen, vind ik dat daar veel schoonheid in zit en denk ik er anders over. Door vrede te nemen met de dood en er openlijk over te praten, kan er nog veel moois volgen.’

Genieten

‘Mijn moeder vernam in 2021 dat ze borstkanker had. Die was uitgezaaid naar de lever en botten waardoor ze niet meer kon genezen. Ze kreeg wel een chemobehandeling, maar na een maand besloot ze zelf om daarmee te stoppen. Ik herinner me hoe ze tijdens die behandeling als een schim van zichzelf naar een familiedinertje kwam: weggedoken onder een dekentje en zonder energie. Zo wilde ze het leven niet rekken. Ze wilde de laatste fase van haar leven niet elke dag ziek zijn, maar nog zo veel mogelijk genieten.’

‘De pijn in haar botten hield mijn moeder onder controle met pijnstillers. Doordat ze vaak moe was en veel sliep, moest ze noodgedwongen een rustiger leven leiden dan daarvoor. Was ze uitgenodigd op een feestje, dan bleef ze hooguit twee uur omdat de vermoeidheid dan bikkelhard toesloeg. Ze ging langzaam achteruit, maar ze had ook nog veel levensvreugde. We genoten van alles wat er te doen was en vooral van elkaar. Nog eens knuffelen, nog eens bevestigen hoe graag we elkaar zagen, zeggen wat je gaat missen en wat niet, nog eens goed lachen en ook een flink potje huilen. Getroost worden door de persoon die er binnenkort niet meer zal zijn, is trouwens heel bijzonder.’

Weerstand

‘Een mooie herinnering blijft ook de afscheidsbrief die ik haar schreef enkele weken voor ze stierf. Veel mensen doen dat als de persoon al overleden is. Ook prima, maar ik ben wel blij dat mijn moeder nog kon reageren.’

‘Omdat ik van omstanders te horen kreeg dat wij een aparte manier hadden om met het levenseinde om te gaan, groeide het idee om er een podcast rond te maken. Mijn mama was daar ook voor te vinden. Zij voelde veel weerstand in haar omgeving als ze zei dat ze vrede had met de dood. Mensen hadden altijd de neiging om in het verweer te gaan. Reacties als “Jij ziet er nog veel te goed uit om te sterven” en “De wetenschap staat zo ver” waren uiteraard goedbedoeld, maar die vond zij niet tof. Ze ervaarde ze als een inbreuk op de manier waarop zij haar einde aanvaardde en beleefde.’

Podcast

‘Op een andere manier naar de dood kijken, daar rust nog altijd een taboe op. Zij wou dat mee doorbreken. Mijn moeder is altijd kleuterjuf geweest, waarden doorgeven zat in haar bloed. En hoeveel mooie herinneringen zouden niet kunnen ontstaan als we in onze laatste fase wat minder focussen op overleven en meer op leven.’

‘We namen zes gesprekken op. Ik leerde nog veel over mijn moeder. In je hoofd denk je dat je elkaar kent, maar door zulke diepgaande conversaties te voeren, merk je dat je dingen toch anders ziet en beleeft. Dat sommige mensen het moeilijk hebben dat wij dat afscheid zo publiekelijk maakten, daar ben ik mij van bewust. Maar er zijn geen regels voor rouwen en dus mag het ook openbaar. Ik vind het trouwens een vreemde gedachte dat we de dood zo wegduwen, terwijl niets meer bij het leven hoort dan sterven. Onze sociale media bulken van de mooie momenten, maar verdriet verstoppen we.’

Praten over het einde

‘Gelukkig waren de meeste reacties positief. “Konden wij ook maar zo een gesprek hebben”, lieten mensen weten die net als wij iemand dierbaar dreigden te verliezen. Maar het is niet iedereen gegeven om zo open over het einde te praten. Dat komt omdat we de dood nog te vaak als een zeldzaamheid behandelen. Wij zijn zo van slag als ze zich aanbiedt. Gebeurt dat onverwacht of op jonge leeftijd, dan is dat ook hard. Maar er zijn heel wat mensen die op een zachte, aangename manier sterven en op een leeftijd waar je je enigszins mee kunt verzoenen.’

‘Wij moeten meer leren aanvaarden dat de dood bij het leven hoort. Op een bepaald moment is een verhaal uitverteld. Sterven is bovendien maar een fractie van je leven. Geven we er niet te veel gewicht aan? Veel mensen maken tijdens hun leven veel heftigere en langere periodes mee van diep ongeluk en van groot verdriet dan in die laatste levensfase. Misschien moeten we het wat meer zo bekijken.’

Eigen keuze maken

‘Het is zeker niet mijn boodschap dat iedereen nu plotseling vrolijk moet omgaan met de dood. Je mag ook triest zijn en niet willen sterven. Uiteindelijk vond mijn moeder het ook jammer dat ze moest gaan, want ze leefde zo graag. “Ik heb heimwee naar de toekomst, naar de dingen die ik niet meer kan meemaken”, zei ze op het einde nog.’

‘We wilden met de podcast geen voorbeeld stellen. We wilden alleen aangeven dat er een andere optie is dan diepongelukkig zijn en vechten als je een doodsvonnis krijgt. Tussen aanvaarding en keihard verzet zit een heel spectrum. Durf je eigen keuze te maken en durf het anders aan te pakken dan je omgeving verwacht. Een ziekteproces is zwaar, maar er zit ook vaak veel schoonheid in. Je kunt er een periode van onschatbare waarde van maken.’

Bloemen en kleur

‘Het grootste verdriet kende ik net na de diagnose. Toen ik te horen kreeg dat mijn moeder de kanker niet zou overleven, begon ik te rouwen. Maar omdat ze vrede nam met de dood, verzachtte dat voor mij de pijn. Wat zij gedaan heeft, vergelijk ik graag met je kind leren fietsen. Als ouder loop je eerst een hele tijd naast het fietsje en dan plotseling is het kind klaar om zelfstandig te rijden. Je geeft het nog een laatste duwtje en het is vertrokken. Ik ben haar dankbaar dat ze mij en onze hele familie voor een groot stuk nog heeft begeleid in ons rouwproces. Ik zie dat als de ultieme moederliefde.’

‘Na haar diagnose heeft mijn moeder nog anderhalf jaar goed geleefd. Sinds Nieuwjaar ging ze snel achteruit. In maart is ze gestorven. Vier dagen na haar dood werd ze verast. In intieme kring brachten we haar urne naar het kerkhof. Pas ruim een week na haar overlijden vond het afscheidsfeest voor familie en kennissen plaats. Mijn moeder heeft dat zelf nog helemaal in elkaar gestoken. Een feest? Jazeker. Met veel bloemen en kleur. Ik heb erg genoten van die viering. Daar hing zo veel liefde en dankbaarheid in de lucht, veel meer dan hartverscheurend verdriet.’

‘Mijn moeder is nog maar net weg uit mijn leven. Misschien volgt er later nog een tsunami aan emoties, maar voorlopig gaat het goed. Ik heb het gevoel dat ik stapje per stapje kon verwerken. Dat is haar verdienste. En verder ben ik blij dat zij het afscheid kreeg dat ze wou. Ze kon bewust afscheid nemen en stierf uiteindelijk thuis omringd door kaarsen, bloemen en liefde. En haar afscheidsfeest was prachtig. Yes, we did it. Dat gevoel overheerst nu. Ook dat is helend.’