Wim Schrauwen 2023

Cognitieve problemen geven je zelfbeeld vaak een deuk

Oncopsycholoog Wim Schrauwen over geheugen- en concentratieproblemen door een kankerbehandeling

Uit Leven • Editie 99 • Juli 2023

Wim Schrauwen is hoofd klinische psychologie in het UZ Gent en deed al verschillende onderzoeken naar cognitieve problemen na kankerbehandelingen. ‘Het gaat om een subtiele stoornis. Je kunt vaak nog wel goed functioneren, alleen vraagt het meer energie en dat is wat het zo lastig maakt.’

Auteur: Liesbet De Vuyst • Fotograaf: Frank De Vuyst

Stel je vraag over kanker

Contacteer de Kankerlijn

Bel 0800 35 445
Nu niet beschikbaar
Ma-vrij 9-12u en 13-17u
Chat met de Kankerlijn
Nu offline Beschikbaar op 29/04/2024 om 09:00
Ma 9-12u
Woe 14-17u en 19:30-22:30u

Wat zijn cognitieve problemen precies?

Wim Schrauwen: ‘Cognitieve problemen zijn problemen die zich voordoen bij het denken. Het is veel meer dan alleen het geheugen dat je in de steek laat. Het is ook moeilijk je aandacht op iets kunnen richten. Of wat meer tijd nodig hebben voordat woorden tot je doordringen. Maar het ook lastig vinden om verschillende dingen tegelijkertijd te doen bijvoorbeeld.’

Is het wetenschappelijk bewezen dat een kankerbehandeling cognitieve problemen kan veroorzaken? 

‘Een kankertherapie heeft gevolgen op het hele lichaam. Dat de hersenen er dan ook onder lijden, hoeft niet te verbazen. Het lastige is dat het om een subtiele stoornis gaat die niet zomaar met een scanner kan worden gedetecteerd. Het is niet zo dat mensen helemaal niet meer functioneren, alleen moeten ze veel meer moeite doen om het even goed te doen als vroeger.’

In de volksmond spreken mensen over een chemobrein, is dat een correcte term?

‘Neen, omdat de vlag de lading niet dekt. Mensen ervaren niet alleen cognitieve problemen na chemotherapie, maar ook tijdens en na hormoontherapie bijvoorbeeld. Dat percentage loopt zelfs gelijk op.'

De problemen minderen naarmate de behandeling langer geleden is.

Nog meer dan de soort behandeling, speelt de zwaarte van de dosissen een rol. Voorafgaand aan een stamceltransplantatie moeten patiënten een zware chemokuur doorstaan. In die gevallen zien we cognitieve problemen vaker opduiken.’

Speelt de leeftijd een rol? 

‘Hoe ouder je bent, hoe meer last je in principe kunt ondervinden omdat er vanaf een bepaalde leeftijd sowieso cognitieve achteruitgang is. Maar meer nog dan de leeftijd, is de subjectieve beleving bepalend. Als mensen een kankerbehandeling ondergaan op het moment dat ze professioneel op hun topniveau zitten, dan is de achteruitgang – ook al is die klein – veel duidelijker voelbaar. Een leerkracht met pensioen die vooral in de tuin werkt, zal wellicht minder klachten hebben dan een leerkracht die nog voor de klas staat.’

Waarom lijden mensen zo onder cognitieve problemen?

‘Op het moment dat je cognitief minder goed functioneert en dat vooral zelf merkt, heeft dat een effect op je eigenwaarde. Je zelfbeeld krijgt een deuk. Daarbij is de manier waarop de omgeving reageert ook belangrijk. Doordat het een heel subtiele stoornis is, hebben omstaanders niet altijd begrip. Als je te horen krijgt dat iedereen wel eens last heeft van geheugenproblemen, dan wordt de stoornis niet erkend.’

Na een rust- of beweegmoment functioneren je hersenen beter.

Dit interview geeft toelichting bij de verhalen van Lut Drabs en Sabine Deprez.

Bestaat er een remedie voor cognitieve problemen na een kankerbehandeling?

‘Neen. We zien wel dat de problemen minderen naarmate de behandeling langer geleden is. Mensen kunnen zichzelf wel helpen door compensatiestrategieën aan te leren. Breng structuur aan in je leven en ga geen twee dingen tegelijkertijd doen bijvoorbeeld. Het geheugen trainen door bijvoorbeeld veel sudoku’s op te lossen, heeft dan weer geen zin. Je wordt dan wel een kei in sudoku’s, maar je brein heeft er geen baat bij. Wat je wel kunt trainen, is je gedrag. Probeer verschillende zintuigen tegelijkertijd in te zetten. Zo krijg je meer controle op wat je doet.’

Wat is naast compensatiestrategieën nog bevorderlijk?

‘Rust. Maar iedereen vult die anders in. Zo is schilderen voor Lut een goede manier om haar hoofd leeg te maken. Bewegen helpt ook, best in de natuur want daar heb je minder andere prikkels. Bij Sabine bijvoorbeeld doet een halfuurtje joggen wonderen. Na een rust- of beweegmoment functioneren je hersenen beter. Daarnaast is ook goed slapen cruciaal.’

Jouw reactie op dit verhaal is altijd welkom. Mail ons via leven@komoptegenkanker.be.

Lees meer verhalen in het magazine Leven

Veel van onze verhalen zijn ook verschenen in het magazine Leven van Kom op tegen Kanker. Abonneer je om geen enkel verhaal te missen!