Een dag uit het leven van zorgvrijwilliger Francine Van Malleghem

Koffie

Francine is een vroege vogel. Om 7u30 is ze al in het ziekenhuis. ‘Ik heb graag nog tijd voor een koffie voordat ik aan mijn dagtaak begin.’ In de cafetaria van het ziekenhuis vertelt ze over haar engagement. ‘Mijn moeder heeft kanker gehad. Die ervaring deed me besluiten iets te doen voor mensen met kanker en hun familie. Ik nam contact op met Kom op tegen Kanker en volgde een opleiding van verschillende dagen tot zorgvrijwilliger.’

Vrijwilligersopleiding

‘In de vrijwilligersopleiding leerden we over kanker en de behandeling. Een psycholoog gaf ons inzicht in hoe met patiënten om te gaan. We oefenden gesprekstechnieken tijdens rollenspelen. Een zorgvrijwilliger moet goed kunnen praten, maar nog belangrijker is goed kunnen luisteren, empathisch, discreet en respectvol zijn. Uiteraard respecteren we ook het beroepsgeheim.’

‘Ook na de opleiding krijgen we de kans ons verder bij te scholen en zijn er intervisies met collega-vrijwilligers. Wij worden bovendien heel goed bijgestaan door onze regiocoördinator bij wie we altijd terechtkunnen.’

IJsbreker

Na de koffie haalt Francine haar kledij op, een lichtgrijze broek en een wijnkleurig jasje met de vermelding ‘vrijwilliger’. Ze speldt de badge van Kom op tegen Kanker op. In het secretariaat van het dagziekenhuis werpt ze een blik op de planning. Wie komt vandaag langs voor chemo- of immunotherapie? Ze ziet enkele namen van mensen die ze al kent, maar er zijn ook een paar mensen met wie ze nog nooit heeft gesproken.

De eerste stop is bij Willem. Hij is al twee jaar in behandeling en komt om de paar weken op maandag naar het dagziekenhuis voor immunotherapie. Een babbel met Francine is dan een vaste gewoonte. ‘Francine is een ijsbreker’, zegt hij. ‘In de zaal waar drie, vier, vijf mensen zitten voor hun behandeling gaat ze van de één naar de ander. En als ze weg is, beginnen de patiënten ook met elkaar te babbelen. Dat zorgt ervoor dat de tijd veel vlugger voorbijgaat.’

Luisteren

Willem heeft goed nieuws: het resultaat van een PET-scan vorige week was uitstekend. Hij voelt zich goed, slaapt goed, alleen het eten wil niet echt lukken. Door de bestralingen van zijn keel heeft hij veel moeite met slikken, ‘s nachts krijgt hij daarom sondevoeding. Francine luistert en leeft mee.

Ze hebben het over wat Willem wel en niet kan eten, over het warme weer van de voorbije dagen en over luieren in de schaduw van een boom. Francine haalt een koffie voor Willem. ‘Tot over enkele weken.’

Eerste babbel

Astrid is voor de vierde keer in het dagziekenhuis, maar ontmoet Francine voor het eerst. Ze had vroeger een winkel, waar Francine wel eens is geweest. Het gesprek is meteen op gang. Francine heeft een exemplaar van Leven bij, ze noteert het adres van Astrid zodat die het tijdschrift voortaan thuis in de bus zal krijgen. 

‘Ben je geïnteresseerd in gelaatsverzorging? Er is binnenkort een sessie hier in het ziekenhuis’, vraagt Francine. Het lijkt Astrid wel wat, maar ze moet eerst nog even overleggen met haar schoondochter die haar telkens naar het ziekenhuis brengt.

Moed geven

Francine spreekt nog een nieuwe patiënt aan, maar de man heeft geen behoefte aan een babbel. ‘Dat respecteer ik uiteraard’, zegt ze bij het middagmaal in de cafetaria van het ziekenhuis. ‘Soms ben ik maar vijf minuutjes bij iemand binnen, soms drie kwartier. Als iemand echt in de put zit, probeer ik niet weg te gaan voordat die patiënt weer wat moed heeft.’

‘Vaak gaat het eerst over de ziekte, de behandeling en de nevenwerkingen ervan. Ik luister dan vooral, patiënten zijn blij om over die moeilijke onderwerpen, over hun twijfels en pijn te kunnen praten. Vaak lukt dat niet zo goed met hun familie of vrienden omdat ze hen willen ontzien.’

Oog voor de familie

‘Gaandeweg gaat de babbel ook over de partner, de kinderen, de kleinkinderen, de hobby’s of vroegere reizen en fleuren ze weer wat op, denken ze even niet meer aan hun ziekte. Niet alleen de patiënt wil zich sterk houden voor de familie, het omgekeerde geldt evenzeer. Kanker zet ook het leven van de naasten op zijn kop.’

‘Ik loop vaak even met de partner of de kinderen van een patiënt mee naar de koffieautomaat om te horen hoe het met hen gaat. Toen mijn moeder ziek was, heb ik zelf ondervonden hoeveel deugd het doet als mensen eens vragen hoe het met jóu is.’

Oppeppen

Na de middag zet Francine haar ronde voort. Walter komt al vele jaren om de vier weken naar het dagziekenhuis voor immunotherapie. Zijn dochter vergezelt hem altijd. Hij moet binnenkort een oogoperatie ondergaan, voor cataract. Francine stelt hem gerust, ze heeft dezelfde ingreep gehad en dat is perfect verlopen.

Francine vraagt Walter hoe het met zijn vrouw gaat, ook zij heeft gezondheidsproblemen. Hij houdt zich sterk en blijft optimistisch, maar het doet hem zichtbaar deugd even zijn hart te kunnen luchten. Als het gesprek op zijn kleinzoon en diens vriendin komt, fleurt hij helemaal op. Even later zwaait hij ons glimlachend uit.

Knuffel

De dag van Francine kan al niet meer stuk en het beste moet nog komen. Winny moest in het ziekenhuis zijn en omdat het maandag is, besloot ze Francine nog even op te zoeken. Ze vallen elkaar in de armen. ‘In oktober 2021 kreeg ik te horen dat ik lymfeklierkanker had. Intussen is de behandeling achter de rug, alle controles zijn zeer positief’, vertelt Winny.

‘In de periode dat ik naar hier moest komen voor chemo- en immunotherapie betekende Francine heel veel voor mij. Mijn familie en beste vriendin konden niet om met mijn ziekte. En dan was Francine er voor een babbel en een kop koffie.’
 

Goede zorgen

‘Francine hielp me er mee bovenop, samen met het hele ziekenhuisteam’, vervolgt Winny. Intussen heb ik een wandelcoachtraining gevolgd. Ik ga nu wandelen met kleine groepjes patiënten, zo blijven ze ook bewegen na afloop van de revalidatietraining, en dat is belangrijk. Op die manier wil ik iets terugdoen voor alle goede zorgen die ik hier kreeg.’

Veel geleerd

Winny: ‘Natuurlijk had ik veel liever geen kanker gehad, maar de ziekte heeft me veel geleerd over wie ik ben en hoe ik in het leven sta. Ik weet veel meer dan vroeger wat ik kan en wil.’ Winny neemt afscheid met een laatste knuffel.

Dankbaar

Francine heeft tranen in de ogen. ‘Daarvoor doe ik het. Ik kan veel betekenen voor patiënten, maar zij betekenen ook veel voor mij. Ik zou mijn vrijwilligerswerk echt niet kunnen missen, ik ben zo dankbaar dat ik het mag doen, het geeft zoveel voldoening.’

Meeleven

‘Natuurlijk hebben patiënten soms slecht nieuws en af en toe overlijdt er ook iemand. Ik heb moeten leren daar op een goede manier mee om te gaan: je moet meeleven, maar je mag niet mee lijden want dan ga je zelf onderuit en kan je anderen niet meer helpen.’

‘Ik ga ook nooit meteen naar huis na mijn laatste gesprek van de dag, ik ga nog iets drinken of eten om rustig de dag te overdenken, alles te laten bezinken en een plaats te geven.’

Vertrouwen

Terwijl Francine bij de laatste patiënten op haar lijstje langsgaat, lopen we nog even binnen bij Matthias Verstrynge, de hoofdverpleegkundige van het dagziekenhuis. ‘Zorgvrijwilligers zoals Francine zijn een grote steun voor heel wat patiënten, ze bieden een luisterend oor en maken tijd voor een informeel gesprek. Vertrouwen is essentieel in de band met de patiënt.’

Bij het team

Matthias: ‘Een zorgvrijwilliger moet ook goed samenwerken met de oncocoaches, de verpleegkundigen en de artsen, en het signaleren als een patiënt emotionele en medische vragen heeft. Dat evenwicht vinden tussen vertrouwelijkheid en toch de nodige informatie delen met andere medewerkers, is cruciaal. Ik ben heel blij met onze zorgvrijwilligers en vind het dan ook heel belangrijk dat zij deel uitmaken van ons team. Hun bijdrage kan nauwelijks overschat worden!’

Met dank aan AZ Maria Middelares in Gent dat ons toeliet om deze reportage te maken.