Vruchtbaarheidssparende ingrepen en technieken bij mannen

Mannelijke (on)vruchtbaarheid hangt onlosmakelijk samen met de productie en de aanwezigheid van (rijpe) zaadcellen. Wanneer je arts vermoedt dat jouw kankerbehandeling een negatief effect zal hebben op de zaadcellen in de teelbal en op de productie ervan, zal hij jou aanraden om vóór de behandeling een spermastaal te laten invriezen. Ook als het risico op verminderde vruchtbaarheid uiterst klein is, is het raadzaam om zaadcellen te laten invriezen.

Wanneer voor de start van de kankerbehandeling geen zaadcellen in het sperma gevonden worden, kan een biopsie van de teelbal uitgevoerd worden om naar zaadcellen te zoeken. Als er vervolgens zaadcellen in het weefsel teruggevonden worden, kan dat weefsel ingevroren worden.

Zaadcellen of weefsel invriezen wordt ook wel cryopreservatie genoemd, of specifiek bij mensen met kanker oncofreezing.

Je arts zal je hiervoor doorverwijzen naar een fertiliteitscentrum.

Een spermastaal invriezen is een eenvoudige procedure waarvoor geen ingreep of medicatie nodig is. Het kan heel snel gepland worden. Een spermastaal afgeven in het lab van een fertiliteitscentrum volstaat om je vruchtbaarheid te bewaren.

Het sperma wordt verkregen uit een ejaculaat (zaadlozing). De spermacellen worden ingevroren om ze later weer te ontdooien. Ze kunnen dan 

• in de baarmoeder ingebracht worden via intra-uteriene inseminatie (enkel mogelijk als de ingevroren zaadcellen van zeer goede kwaliteit zijn en als er meerdere stalen zijn ingevroren)
• of in een eicel geïnjecteerd worden (die procedure heet icsi). Met één ejaculaat zijn vaak wel tien injectiepogingen icsi mogelijk, wat tot twee of drie kinderen kan leiden.

Wetenschappelijk gezien blijven de ingevroren zaadcellen onbeperkt houdbaar. De wetgeving stelt een termijn van 10 jaar voor bewaring, maar die kun je laten verlengen als je daartoe de nodige stappen onderneemt.

Soms is het niet mogelijk om voldoende bruikbare zaadcellen te verzamelen uit een geëjaculeerd spermastaal. In dat geval kan een testisbiopsie mogelijk wel een oplossing bieden. Via een kleine snede in de balzak worden dan één of meerdere stukjes weefsel uit één of uit beide teelballen genomen om zo (rijpe) zaadcellen te verzamelen. Het teelbalweefsel wordt daarna ingevroren zodat de aanwezige zaadcellen niet verouderen of beschadigd raken.

Wetenschappelijk gezien blijft het ingevroren teelbalweefsel onbeperkt houdbaar. De wetgeving stelt een termijn van 10 jaar voor bewaring, maar die kun je laten verlengen als je daartoe de nodige stappen onderneemt.

Bij jongens vóór hun puberteit maken de teelballen nog geen rijpe zaadcellen aan. Bijgevolg kunnen er geen zaadcellen uit sperma of teelbalweefsel ingevroren worden. Voor hen is er de experimentele optie om stamcellen (voorlopers van zaadcellen) te bewaren. Dat gebeurt door (een deel van) één teelbal weg te nemen en het teelbalweefsel in te vriezen. 

Bij wie later kinderen wil, zou dit eigen weefsel getransplanteerd kunnen worden en de zaadcelproductie kunnen starten. Een andere optie is in-vitromaturatie (ivm) van deze stamcellen tot rijpe zaadcellen buiten het lichaam. Beide mogelijkheden zijn op dit moment nog experimenteel.

• Kanker.nl: vruchtbaarheid
• brusselsoncofertility.be
• Save My Fertility (Engels)
• National Cancer Insitute: seksualiteit en fertiliteit bij mannen (in het Engels)
• American Cancer Society: fertiliteit bij mannen met kanker (in het Engels)