Wat is huidkanker (melanoom)?

De huid is het grootste orgaan van het menselijk lichaam. Ze bedekt en beschermt de weefsels en organen tegen schadelijke invloeden van buitenaf, zoals infecties en ultraviolette straling (uv). Via zenuwbanen stuurt de huid ook informatie naar de hersenen over warmte, kou, gevoel en pijn en houdt ze je lichaamstemperatuur constant.

De huid is opgebouwd uit drie lagen. Van buiten naar binnen zijn dat de epidermis (opperhuid), de dermis (lederhuid) en de subcutis (onderhuids bind- en vetweefsel).

• De twee belangrijkste cellen van de opperhuid zijn: plaveiselcellen of keratinocyten en pigmentcellen of melanocyten. Die pigmentcellen zitten in de onderste laag van de opperhuid en maken melanine aan, het pigment dat de huid haar natuurlijke kleur geeft. Bij een huid die bruint door ultraviolette straling van de zon of van ultravioletlampen, wordt meer van dat pigment aangemaakt en afgegeven aan de andere cellen in de opperhuid.
• In de lederhuid zitten onder andere zweetklieren, haarwortels met talgklieren, bloed- en lymfevaten, zintuigcellen en zenuwuiteinden.
• Het onderhuidse bind- en vetweefsel dient vooral als steunweefsel en bestaat vooral uit vetcellen.

Er zijn verschillende vormen van huidkanker, afhankelijk van de cellen waaruit ze ontstaan. De meest voorkomende huidkankers zijn basaalcelkanker (basaalcelcarcinomen of basocellulaire carcinomen) en plaveiselcelkanker (plaveiselcelcarcinomen of spinocellulaire carcinomen). Samen gaat het om bijna 92 procent van de huidtumoren.

Ongeveer 8 procent van de huidkankers zijn melanomen, gezwelziekten die ontstaan uit pigmentcellen in de buitenste laag van je huid: melanocyten. Minder vaak kan een melanoom ook ontstaan uit pigmentcellen in het oog (oogmelanoom of uveamelanoom) of de slijmvliezen (mucosaal melanoom). 

Hoewel al die vormen van kanker ontstaan in de huid, hebben ze een heel verschillend ziekteverloop. Ook de behandeling van de ziekten is verschillend. Melanoom komt veel minder vaak voor dan andere huidkankers,, maar is een agressievere vorm van huidkanker. Hier gaat het alleen over melanoom.

• Lees meer over basaalcel- en plaveiselcelkanker (huidkanker: niet-melanoom)

Melanoom is een kanker die ontstaat in de melanocyten, de pigmentcellen in de huid. Die maken melanine aan, de kleurstof van onze huid, ogen en haar. 

Bij vrouwen komt melanoom iets vaker voor op de benen, bij mannen op de romp. Heel uitzonderlijk komt een melanoom ook voor op slijmvliezen (bijvoorbeeld in de mond, de slokdarm, neusholte, aangezichtssinussen, anus of vagina, het slijmvlies van de oogleden) of in het oog zelf (oogmelanoom).

Melanoom is de agressiefste vorm van huidkanker. Als je de tumor ontdekt in een vroeg stadium, is hij heel vaak te genezen door hem chirurgisch weg te nemen. Maar sommige melanomen groeien snel en kunnen zich ook al vroeg uitzaaien in het lichaam. Meestal gebeurt dat eerst naar de lymfeklieren in de buurt van de tumor. Ook kunnen er uitzaaiingen elders in de huid rond het melanoom ontstaan. En soms zaait het kwaadaardige gezwel via het bloed ook uit naar andere organen, zoals hersenen, longen, lever en bot. Ook kunnen er uitzaaiingen elders in de huid ontstaan.

Je kunt niet met absolute zekerheid vermijden dat je mogelijk melanoom krijgt, maar je kunt wel een en ander doen om het risico te verkleinen. Het belangrijkste om je risico op melanoom zo klein mogelijk te houden, is verstandig omgaan met de zon. Bijkomend zijn niet roken, matig alcohol drinken en gezond eten en bewegen, voorzichtig zijn met andere kankerverwekkende stoffen, zoals asbest, fijn stof en hormoonverstorende stoffen belangrijke aanbevelingen om het risico op kanker zo klein mogelijk te houden. 

Verschillende factoren kunnen de kans op huidkanker vergroten. De belangrijkste zijn te veel blootstelling aan de zon en meer specifiek schade aan de huid door het zonlicht (verbrande huid). Dat is zeker zo op jonge leeftijd, als je een gevoelige huid hebt en als er huidkanker voorkomt in je familie.  

Je hebt meer kans op huidkanker als

• je lang en vaak zon op je huid had (bijvoorbeeld bij een buitenberoep);
• je vaak onbeschermd in de zon ligt;
• je huid vroeger vaak verbrand is door de zon;
• je huid snel verbrandt in de zon;
• je al huidkanker hebt gehad;
• je veel moedervlekjes hebt (meer dan 100), ook grote onregelmatige moedervlekken;
• er huidkanker voorkomt in de familie.  

Vraag bij twijfel na bij je arts of je wel of niet meer risico loopt op huidkanker. Als je een verhoogd risico hebt, informeer je het best bij een huidarts (dermatoloog) of een regelmatige controle aangewezen is.