Sarah Hauspie

Hoe meer je angst wegduwt, hoe krachtiger ze terugkomt

Oncopsychologe Sarah Hauspie over angst voor herval

Uit Leven • Editie 83 • Juli 2019

De diagnose kanker brengt vaak heftige emoties met zich mee. Een van de meest voorkomende is angst. Als die dagelijks aanwezig is en mensen beperkt in hun functioneren, is het nodig om hulp te zoeken. Sarah Hauspie werkt al dertien jaar als oncopsychologe. Ze verdiepte zich in ‘angst voor herval na kanker’ en geeft er infosessies over.

Auteur: Liesbet De Vuyst • Fotograaf: Lieven Van Assche

Stel je vraag over kanker

Contacteer de Kankerlijn

Bel 0800 35 445
Nu niet beschikbaar
Ma-vrij 9-12u en 13-17u
Chat met de Kankerlijn
Nu offline Beschikbaar om 14:00
Ma 9-12u
Woe 14-17u en 19:30-22:30u

Niet de ernst van de tumor bepaalt hoe bang iemand is om te hervallen, wel het karakter en de lichamelijke conditie van mensen. Dat blijkt uit Nederlands onderzoek* naar angst voor herval en wordt bevestigd door andere onderzoeken. Onzekere mensen en mensen die na een kankerbehandeling met extreme vermoeidheid kampen, hebben bijvoorbeeld sneller en meer last van angst voor terugkeer van kanker dan zelfzekere en fitte mensen. Volgens datzelfde onderzoek is bij twee op de tien ex-kankerpatiënten de angst zo hoog dat ze invloed heeft op het dagelijks leven. Bij 18- tot 45-jarigen is dat zelfs zeven op de tien. ‘Dat die laatsten meer problemen ondervinden, is niet verwonderlijk’, zegt Sarah Hauspie. ‘Ziekte en overlijden passen minder bij hun leeftijd, waardoor ze er minder op voorbereid zijn.’

* Onderzoek van het Helen Dowling Instituut, een Nederlandse organisatie die psychologische (na)zorg biedt aan (ex-)kankerpatiënten.

Wanneer treedt angst meestal op bij (ex-)kankerpatiënten?

Sarah Hauspie: ‘Het is vooral tijdens en na de revalidatie dat mensen ten volle beseffen dat ze iets levensbedreigends hebben meegemaakt. Ze moeten een trauma verwerken en dat vraagt tijd. De meesten lukt het niet om na de behandeling onmiddellijk hun vroegere leven weer op te pikken. Bij mensen die chronisch in behandeling zijn, ligt dat nog moeilijker.’

Waarvoor zijn mensen bang?

‘Ze zijn bijvoorbeeld bang voor lichamelijke aftakeling, afscheid, financiële problemen of om hun job of hun zelfstandigheid te verliezen. Maar ook piekeren zelf ervaren ze als een groot probleem. Dat komt omdat kankerpatiënten van hun omgeving de boodschap krijgen dat ze positief moeten zijn. Dat werkt tegenstrijdig. Patiënten denken daardoor dat piekergedrag de kanker stimuleert. Maar hoe meer je angst wegduwt, hoe krachtiger ze terugkomt.’

Laten we niet vergeten dat angst ook nut heeft. Ze houdt ex-kankerpatiënten alert, laat ze hun onderzoeken trouw ondergaan en doet ze gezonder leven.

Is het goed om over je angst te praten?  

‘Praten helpt, omdat anderen zo je donkere gedachten kunnen bijsturen. Toch voelen mensen zich niet altijd begrepen door hun omgeving. Als de gesprekspartner goedbedoeld zegt dat hij evenveel kans heeft op overlijden omdat hij straks onder een bus kan lopen, klappen veel ex-kankerpatiënten dicht. Ze denken dat hun omgeving hun probleem minimaliseert. Wie zijn angst niet meer kan ventileren, krijgt ook meer stress. En die veroorzaakt dan weer problemen zoals gespannen spieren of verhoogde hartslag. Die lichamelijke symptomen zorgen ervoor dat mensen nog meer denken dat de kanker terug is. Zo komen ze in een vicieuze cirkel terecht.’

Sarah Hauspie

Wanneer moet je hulp zoeken voor je angst?

‘Laten we niet vergeten dat angst ook nut heeft. Ze houdt ex-kankerpatiënten alert, laat ze hun onderzoeken trouw ondergaan en doet ze gezonder leven. Angst is problematisch als er vermijdingsgedrag optreedt. Anderen uit de weg gaan omdat je het gevoel hebt toch niet over je ziekte te kunnen praten of geen reis durven boeken omdat je denkt dat tegen dan de tumor terug zal zijn. In zulke gevallen kan het helpen om je te laten begeleiden.’

Ben je zelf ook vaak bang?

Oncopsychologe Sarah Hauspie geeft je enkele tips.

  1. Raadpleeg dokter Google niet: op het internet vind je veel extreme verhalen en niet alle info is gecheckt. Vraag liever je huisarts of behandelend arts om advies. Wees je er wel van bewust dat informatie niet altijd een bevredigend antwoord op angst is. Informatie is vaak gebaseerd op statistieken en kan voor een individu helemaal anders zijn.
  2. Vecht niet tegen je angst. Weet dat veel mensen na hun behandeling met hetzelfde probleem kampen. Sterk zijn als patiënt betekent niet dat je alleen maar oog hebt voor positieve zaken, maar dat je ook overweg kunt met de negatieve aspecten. Zoek mensen op die echt naar je luisteren. Doe aan mindfulness. Stel jezelf zinvolle doelen.
  3. Zoek de juiste balans tussen de angst toelaten en je volledig laten meezuigen in piekergedachten. Als je jezelf op gepieker betrapt, probeer je aandacht dan af te leiden. Wees mild voor jezelf als dat niet altijd lukt. Fysieke inspanningen en beweging kunnen je helpen om je gedachten te verzetten en je stress te verminderen.

Regelmatig vinden infosessies en praatcafés rond ‘angst bij kanker’ en ‘angst voor herval na kanker’ plaats. Vraag ernaar in je ziekenhuis, inloophuis of gezondheidscentrum of bekijk de kalender.

Er bestaan ook betalende onlinetrainingen om te leren omgaan met angst na kanker en met angst in het algemeen. Daarvoor kun je bijvoorbeeld terecht op hdi.nl/minder-angst-na-kanker en angstoverwinnen.com.

 

Sarah Hauspie

Hoe begeleidt u mensen?

‘Het is nooit mijn bedoeling om angst weg te nemen. Wel leer ik mijn patiënten hun piekergedrag te sturen. Ik zoek met hen manieren om hun gedachten te verschuiven, om afleiding te zoeken. Toch blijft het belangrijk om af en toe bewust piekermomenten in te lassen. Daarnaast leer ik hen ook omgaan met onzekerheid en sterfelijkheid. Door die dingen bespreekbaar te maken, probeer ik aanvaarding op gang te brengen.’

 
Kan het nuttig zijn dat ook de partner zich laat begeleiden?

‘Ex-kankerpatiënten die erg bang zijn om te hervallen, vragen voortdurend om geruststelling. Dat heeft vaak een negatieve invloed op hun relatie. Bovendien blijkt uit onderzoek dat angst als het ware besmettelijk is en ook de partner bang maakt. Door de angst voor herval durft geen van beiden het onderwerp nog aan te snijden. Net die stilte zorgt ervoor dat de ex-kankerpatiënt zich onbegrepen voelt. Af en toe komen koppels samen in therapie. Ik ben ervan overtuigd dat dat een goed idee is. Kanker treft niet alleen de patiënt, maar het hele gezin.’

Jouw reactie op dit verhaal is altijd welkom. Mail ons via leven@komoptegenkanker.be.

Sarah Hauspie

Lees meer verhalen in het magazine Leven

Veel van onze verhalen zijn ook verschenen in het magazine Leven van Kom op tegen Kanker. Abonneer je om geen enkel verhaal te missen!