Medische toepassingen van radioactieve straling (ioniserende straling)

In de geneeskunde worden ioniserende stralen gebruikt voor het stellen van een diagnose (radiografie, scanner, scintigrafie ...), voor de sterilisatie van medisch materiaal en voor therapeutische toepassingen (de verschillende soorten radiotherapie). De medische toepassingen zijn verantwoordelijk voor bijna de helft van onze blootstelling aan ioniserende straling.  

  • In de radiotherapie is de hoge dosis ioniserende straling een belangrijk middel in de strijd tegen kanker. 
  • In de medische beeldvorming wordt ioniserende straling gebruikt om het lichaam in beeld te brengen.  

Hieronder gaan we verder in op het gebruik van ioniserende straling bij medische beeldvorming. 

Ioniserende straling bij medische beeldvorming: soorten onderzoeken

Radiologie

We onderscheiden drie beeldvormingstechnieken die gebruikmaken van ioniserende straling: 

  • radiografie, waar met behulp van röntgenstralen een inwendige foto wordt gemaakt (bijv. een mammografie
  • radioscopie, waar met behulp van röntgenstralen bewegende beelden van het inwendige lichaam worden gemaakt 
  • CT-scan. Hier wordt de patiënt aan meer straling blootgesteld dan bij een klassieke radiografie.
CT-scanner

Nucleaire geneeskunde

Hier wordt een radioactief product gebruikt voor het stellen van een diagnose. Het radioactief product wordt opgenomen in een specifiek lichaamsdeel en zendt ioniserende straling uit die buiten het lichaam wordt gedetecteerd en omgevormd tot een beeld. Het radioactief product wordt onder meer via de urine weer uitgescheiden. Afhankelijk van de detectie onderscheidt men: 

  • planaire scintigrafie, waarbij de straling wordt gemeten met één of twee stilstaande detectoren en men een tweedimensionaal beeld krijgt van het functioneren van een orgaan of weefsel 
  • SPECT-scan (single-photon emission computed tomography), waarbij de ioniserende straling wordt gemeten met detectoren die rond de patiënt draaien, met als resultaat een driedimensionaal beeld 
  • PET-scan, waarbij het radioactief product twee ioniserende stralen uitzendt en wordt vooral opgenomen in cellen die zeer actief zijn; detectoren meten de signalen langs beide kanten en kunnen zo de oorsprong van het signaal berekenen 

Hoewel de kans op nadelige effecten bij deze medische beeldvormingsonderzoeken erg klein is, moeten we er toch voorzichtig mee omgaan. 

Nadelen van ioniserende straling bij medische beeldvorming

Blootstelling aan ioniserende straling kan het risico op de ontwikkeling van kanker verhogen. Ioniserende straling kan ook leiden tot directe beschadiging van weefsel, zoals roodheid van de huid na radiotherapie. Hoe groter de ontvangen stralingsdosis, hoe groter het risico op nadelige effecten. 

  • Bovendien is de kans op nadelige effecten als gevolg van ioniserende straling cumulatief. Dat wil zeggen dat het risico op nadelige effecten groter wordt naarmate men meer bestraald wordt. Onnodige herhaling van onderzoeken en onderzoeken die geen meerwaarde bieden, moeten dan ook vermeden worden. 
  • Omdat ioniserende straling de gezondheid kan schaden, is bescherming voor iedereen belangrijk. De gevoeligheid voor ioniserende straling is ook afhankelijk van de leeftijd. Hoe jonger, hoe gevoeliger voor ioniserende straling. Kinderen zijn gevoeliger dan volwassenen en jonge kinderen gevoeliger dan adolescenten. Ook zwangere vrouwen vormen een kwetsbare groep. Bij hen gaat het vooral om de bescherming van het ongeboren kind.   

De kans op nadelige effecten als gevolg van de stralingsdosis die je als patiënt bij een dergelijk onderzoek afzonderlijk krijgt, is klein, en we moeten dus voorzichtig zijn. Maar het is meestal geen reden om een aangewezen onderzoek niet te laten uitvoeren

Wat kun je doen als patiënt?

Deze vragen kunnen je helpen in je communicatie met je arts: 

  • Waarom heb ik een bepaald onderzoek nodig? 
  • Wat zijn de voor- en nadelen van het onderzoek? 
  • Hoe vaak moet ik het onderzoek ondergaan? 
  • Zijn er evenwaardige (of betere) technieken zonder ioniserende straling? 
  • Kan dit onderzoek plaatsvinden als ik (misschien) zwanger ben? 

De volgende informatie kan je arts helpen bij het maken van een goede keuze: 

  • Vertel je arts of je onlangs een onderzoek met medische beeldvorming hebt ondergaan. Soms is een nieuw onderzoek dan niet meer nodig. 
  • Dring niet aan op een onderzoek als je arts dat niet nodig vindt. 
  • Zeg het aan je arts als je (misschien) zwanger bent. Dit is belangrijk om je ongeboren kind te beschermen. 

Stel je vraag over kanker

Contacteer de Kankerlijn

Bel 0800 35 445
Nu beschikbaar
Ma-vrij 9-12u en 13-17u
Chat met de Kankerlijn
Nu offline Beschikbaar op 01/04/2024 om 09:00
Ma 9-12u
Woe 14-17u en 19:30-22:30u
Laatst aangepast op