Kanker en vruchtbaarheid

De behandeling van kanker kan leiden tot een verminderde vruchtbaarheid of tot onvruchtbaarheid. Bij sommige vrouwen en mannen herstelt de vruchtbaarheid zich weer. Bij anderen is de onvruchtbaarheid blijvend.

De verminderde vruchtbaarheid of onvruchtbaarheid kan onder andere veroorzaakt worden door:

• chemotherapie
• radiotherapie
• heelkunde (een operatie)
• hormoontherapie (omdat de kinderwens dan tijdelijk moet uitgesteld worden)

Welke gevolgen een kankerbehandeling heeft voor uw vruchtbaarheid, hangt onder andere af van:

• uw leeftijd
• de soort en dosis chemotherapie
• de dosis en plaats van bestraling
• de plaats van operatie
• de status van uw voortplantingsorganen (eierstokken, baarmoeder, teelballen) voorafgaand aan de behandeling

Praat (indien mogelijk) tijdens de diagnosestelling en zeker vóór de start van uw behandeling met uw behandelend arts(en) over uw vruchtbaarheid. Vraag ernaar, begin er zelf over als u vindt dat u onvoldoende informatie hebt. Er zijn verschillende mogelijkheden om de impact van de behandeling op uw vruchtbaarheid te beperken. Bespreek ze vóór de start van de behandeling. Tijdens en na de behandeling zijn er minder mogelijkheden om geslachtscellen of -weefsel in te vriezen.

Vraag aan uw arts of de behandeling die hij voorstelt mogelijk uw vruchtbaarheid beïnvloedt. Zo ja,

• vraag dan welke mogelijkheden er zijn om de impact op uw vruchtbaarheid te beperken
• vraag om u door te verwijzen naar een fertiliteitscentrum.

Voordat u een beslissing neemt, is het belangrijk dat u goed geïnformeerd bent. Stel uw arts of fertiliteitsspecialisten daarom net zolang vragen over het onderwerp, totdat u het gevoel hebt dat u over genoeg informatie beschikt om een keuze te kunnen maken.

Mogelijke vragen die u tijdens zo’n gesprek kunt stellen zijn:

• Wat is de kans dat ik na mijn kankerbehandeling onvruchtbaar ben?

• Hoe lang duurt het, na de behandeling, om vast te kunnen stellen of ik nog vruchtbaar ben?
• Welke vruchtbaarheidssparende ingrepen en of behandelingen zijn vooraf mogelijk als ik na de behandeling nog kinderen wil krijgen?
• Als ik kies voor een vruchtbaarheidssparende ingreep, krijg ik dan hormonen toegediend? Is dat veilig?
• Worden anticonceptiemaatregelen tijdens en na de behandeling aangeraden?
• Als ik kinderen krijg, hebben mijn kinderen dan een verhoogde kans om ook kanker te krijgen?
• (voor vrouwen) Beïnvloedt een toekomstige zwangerschap de kans op herval?
• (voor vrouwen) Zal mijn lichaam na mijn kankerbehandeling een zwangerschap aankunnen?

Als u in de toekomst mogelijk kinderen wil, en als uw arts verwacht dat de behandeling invloed kan hebben op uw vruchtbaarheid, dan kunt u of uw arts contact opnemen met een fertiliteitscentrum voor dringend advies. Bekijk de lijst van de fertiliteitscentra in Brussel en Vlaanderen.

Er zijn verschillende technieken om voor de start van de kankerbehandeling de vruchtbaarheid zo veel mogelijk te sparen.

In Vlaanderen en Brussel kunt u voortplantingsmateriaal laten invriezen in de volgende vruchtbaarheidscentra:

• +16-jarigen: AZ Jan Palfijn, AZ Sint-Jan Brugge-Oostende, Erasmus Brussel, Regionaal ziekenhuis Heilig Hart Leuven, UCL Saint-Luc Brussel, UMC Sint-Pieter Brussel, UZ Antwerpen, UZ Brussel, UZ Gent, UZ Leuven, ZNA Middelheim en ZOL
• -16-jarigen: UZ Antwerpen, UZ Brussel, UZ Gent en UZ Leuven

De opgesomde vruchtbaarheidscentra zijn zogenaamde B-vruchtbaarheidscentra, die zijn meer gespecialiseerd dan de A-vruchtbaarheidscentra. Meer info over het verschil tussen A- en B-vruchtbaarheidscentra. 

Er zijn verschillende technieken en ingrepen om de impact op de vruchtbaarheid indien mogelijk te beperken. De verschillende technieken kunnen soms met elkaar gecombineerd worden om de kans op een kind in de toekomst te vergroten.

Vroeger werden vruchtbaarheidssparende behandelingen niet terugbetaald door het ziekenfonds. Onder meer dankzij beleidswerk van Kom op tegen Kanker wordt het invriezen van geslachtscellen of geslachtsweefsel terugbetaald voor

• mensen die behandeld worden voor kanker
• vrouwen met een borderline-eierstoktumor
• vrouwen met een genmutatie die kan leiden tot een overerfbaar, verhoogd risico op borstkanker
• mensen met een zeldzame bloedziekte (bijv. sikkelcelanemie)

Meer lezen over de terugbetaling van vruchtbaarheidssparende behandelingen.

Bij zorgverleners

Leven met kanker is een hele beproeving. Misschien lijkt uw vruchtbaarheid op dit moment niet het belangrijkste, of misschien wilt u niemand lastigvallen met uw vragen en twijfels. Blijf er echter niet mee zitten, maar leg ze voor aan een zorgverlener. Vraag in het ziekenhuis of in het fertiliteitscentrum wie u hierbij het beste kan ondersteunen. Bekijk de lijst van de fertiliteitscentra in Brussel en Vlaanderen.

Bij lotgenoten

Wilt u over dit thema praten met iemand die hetzelfde meemaakt? Vind een leeftijdsgenoot, bijvoorbeeld via 

• de gespreksgroep 'Jong en kanker' op Kanker.nl (registreren nodig om te lezen en te reageren)
• het forum van De Verdwaalde Ooievaar (voor iedereen, niet alleen over kanker)
• via een lotgenotengroep voor mensen met kanker
• op een activiteit van Kom op tegen Kanker voor jongvolwassenen.

Lees ook deze verhalen

• Claudia maakte gebruik van oncofreezing
• Saskia, Liske en Peter over onvruchtbaarheid na kanker
• Kim: 'Vruchtbaarheidsbehandelingen zijn voor kankerpatiënten absoluut geen luxe'
• Tussenstop baarmoederhalskanker. Minister Monica De Coninck blikt terug op kwetsbaar moment
• Het leven op zijn kop. Hoe kanker de twintigers Inge en Lander overviel
• Lies: 'Mijn ouders hebben eigenlijk betaald voor hun kleinkind'
• Anne: 'Nee, ik liet mijn eicellen niet invriezen'
• Peter: 'Invriezen van zaadcellen is nooit ter sprake gekomen'

• De Maakbare Mens: eicellen invriezen
• Kanker.nl: vruchtbaarheid
• Save My Fertility (Engels)