Kanker en vruchtbaarheid

De behandeling van kanker kan leiden tot een verminderde vruchtbaarheid of tot onvruchtbaarheid. Bij sommige vrouwen en mannen herstelt de vruchtbaarheid zich weer. Bij anderen is de onvruchtbaarheid blijvend.

De verminderde vruchtbaarheid of onvruchtbaarheid kan onder andere veroorzaakt worden door:

• chemotherapie
• radiotherapie
• heelkunde (een operatie)
• hormoontherapie (omdat de kinderwens dan tijdelijk moet uitgesteld worden)

Welke gevolgen een kankerbehandeling heeft voor uw vruchtbaarheid, hangt onder andere af van:

• uw leeftijd
• de soort en dosis chemotherapie
• de dosis en plaats van bestraling
• de plaats van operatie
• uw vruchtbaarheid voorafgaand aan de behandeling

Praat (indien mogelijk) tijdens de diagnosestelling en zeker vóór de start van uw behandeling met uw behandelend arts(en) over uw vruchtbaarheid. Vraag ernaar, begin er zelf over als u vindt dat u onvoldoende informatie hebt. Er zijn verschillende mogelijkheden om uw vruchtbaarheid te sparen, bespreek deze vóór de start van de behandeling. Tijdens en na de behandeling zijn er minder mogelijkheden om geslachtscellen of -weefsel in te vriezen.

Vraag aan uw arts of de behandeling die hij of zij voorstelt mogelijk uw vruchtbaarheid beïnvloedt. Als dat het geval is, vraag dan welke mogelijkheden er zijn om uw vruchtbaarheid te behouden en of u kunt doorverwezen worden naar een fertiliteitscentrum. Voordat u een beslissing neemt, is het belangrijk dat u goed geïnformeerd bent. Stel uw arts of fertiliteitsspecialisten daarom net zolang vragen over het onderwerp, totdat u het gevoel hebt dat u over genoeg informatie beschikt om een keuze te kunnen maken.

Mogelijke vragen die u tijdens zo’n gesprek kunt stellen zijn:

• Wat is de kans dat ik na mijn kankerbehandeling onvruchtbaar ben?

• Hoe lang duurt het, na de behandeling, voordat is vast te stellen of ik nog vruchtbaar ben?
• Welke vruchtbaarheidssparende ingrepen en of behandelingen zijn vooraf mogelijk als ik na de behandeling nog kinderen wil krijgen?
• Wanneer ik een vruchtbaarheidssparende ingreep onderga, krijg ik dan hormonen toegediend? Is dat veilig?
• Hoelang na de behandeling zijn anticonceptiemaatregelen aangeraden?
• Als ik kinderen krijg, hebben mijn kinderen dan een verhoogde kans om ook kanker te krijgen?
• (voor vrouwen) Beïnvloedt een toekomstige zwangerschap de kans op herval?
• (voor vrouwen) Zal mijn lichaam na mijn kankerbehandeling een zwangerschap aankunnen?

Als u een kinderwens hebt en als uw arts verwacht dat de behandeling mogelijk invloed heeft op uw vruchtbaarheid, dan kan u of uw arts contact opnemen met een fertiliteitscentrum voor dringend advies. Bekijk de lijst van de fertiliteitscentra in Brussel en Vlaanderen.

Er zijn verschillende technieken om voor de start van de kankerbehandeling de vruchtbaarheid zo veel mogelijk te sparen.

In Vlaanderen en Brussel kunt u voortplantingsmateriaal laten invriezen in de volgende vruchtbaarheidscentra:

• +16-jarigen: AZ Jan Palfijn, AZ Sint-Jan Brugge-Oostende, Erasmus Brussel, Regionaal ziekenhuis Heilig Hart Leuven, UCL Saint-Luc Brussel, UMC Sint-Pieter Brussel, UZ Antwerpen, UZ Brussel, UZ Gent, UZ Leuven, ZNA Middelheim en ZOL
• -16-jarigen: UZ Antwerpen, UZ Brussel, UZ Gent en UZ Leuven

De opgesomde vruchtbaarheidscentra zijn zogenaamde B-vruchtbaarheidscentra, die zijn meer gespecialiseerd dan de A-vruchtbaarheidscentra. Meer info over het verschil tussen A- en B-vruchtbaarheidscentra. 

Er zijn verschillende behandelingen mogelijk om te proberen uw vruchtbaarheid te bewaren. De verschillende technieken kunnen bovendien met elkaar gecombineerd worden om uw slaagkans te vergroten.

Vroeger werden vruchtbaarheidssparende behandelingen niet terugbetaald door het ziekenfonds. In 2015 kaartte Kom op tegen Kanker, samen met de vruchtbaarheidscentra, dit probleem aan bij minister van Volksgezondheid Maggie De Block. Onder meer dankzij dit beleidswerk wordt het invriezen van geslachtscellen of -weefsel sinds 1 mei 2017 wel terugbetaald aan mensen die behandeld worden voor kanker, en sinds eind 2018 aan vrouwen met een borderline-eierstoktumor en aan patiënten met een zeldzame bloedziekte (bijv. sikkelcelanemie). Meer lezen over de terugbetaling van vruchtbaarheidssparende behandelingen.

Leven met kanker is een hele beproeving. Als u door de behandeling van kanker ook nog eens minder vruchtbaar of onvruchtbaar bent geworden, kan dat extra belastend zijn. Verschillende zorgverleners (bv. sociaal werker of psycholoog) kunnen u begeleiden en ondersteunen. Vraag naar hen in het ziekenhuis of in het fertiliteitscentrum. Bekijk de lijst van de fertiliteitscentra in Brussel en Vlaanderen.

Wilt u over dit thema praten met iemand die hetzelfde meemaakt? Praat eens met een lotgenoot, bijvoorbeeld via het forum van De Verdwaalde Ooievaar, via een lotgenotengroep voor mensen met kanker of op een activiteit voor mensen met kanker.

Lees ook deze verhalen

• Claudia maakte gebruik van oncofreezing
• Saskia, Liske en Peter over onvruchtbaarheid na kanker
• Kim: 'Vruchtbaarheidsbehandelingen zijn voor kankerpatiënten absoluut geen luxe'
• Tussenstop baarmoederhalskanker. Minister Monica De Coninck blikt terug op kwetsbaar moment
• Het leven op zijn kop. Hoe kanker de twintigers Inge en Lander overviel
• Lies: 'Mijn ouders hebben eigenlijk betaald voor hun kleinkind'
• Anne: 'Nee, ik liet mijn eicellen niet invriezen'
• Peter: 'Invriezen van zaadcellen is nooit ter sprake gekomen'

• Kanker.nl: vruchtbaarheid
• Borstkanker en kinderwens
• Save My Fertility (Engels)